महाभारत में सत्य, संस्कृत, सुभाषितानि, Mahabharat me satya, sanskrit shlok, Hindi meaning and English meaning.

 महाभारत में सत्य, Mahabharat me satya. 
sanskrit shlok, Hindi meaning and English meaning.


सत्य का वास्तविक स्वरूप मानव का कर्त्तव्य है- सत्यं धर्म सनातनम् || इसीलिए जो मनुष्य प्रत्येक प्राणी के  प्रति प्रत्येक अवस्था और काल में अपना कर्तव्य यथार्थ रूप से समझता है और उसका यथार्थ रूप से पालन करता  है, वही मनुष्य सत्य को समझता है |  महाभारत में सत्य को मानव का सर्वश्रेष्ठ मानव-मूल्य बताया गया है | 

 sanskrit shlok - 1

  नास्ति सत्यसमो धर्मो न स्याद् विद्यते परम्।

  न हि तीव्रतरं किंचिदनृतादिह विद्यते।। महाभारत आदिपर्व 74/105

  Hindi meaning

  सत्य के समान कोई धर्म नहीं है, सत्य से बढ़कर कुछ भी नहीं है। 

  असत्य से बढ़कर भयंकर पाप इस संसार में कोई नहीं है।

  English meaning

  There is no religion like truth, there is nothing more than truth.

  There is no greater sin in this world than untruth.

 

  sanskrit shlok - 2

  राजन् सत्यं परं ब्रह्म सत्यं च समयः परः।

  मा त्याक्षीः समयं राजन् सत्यं संगतमस्तु ते।। महाभारत आदिपर्व 74/106

  Hindi meaing -

  राजन! परम ब्रह्म का स्वरुप सत्य ही है। सत्य सबसे बड़ा नियम है। 

  अतः राजन् आप अपनी सत्य प्रतिज्ञा मत छोडिये, आप सदा सत्य का पालन करते रहें।

  English meaning -

  Rajan! The form of the ultimate brahm is true. Truth is the biggest rule,

 So Rajan, don't leave your truth pledge, you always keep following the truth.


  sanskrit shlok - 3

  सत्यं चानृततः श्रेयो नृशंस्याच्चानृशंसता।।

  Hindi meaning

  असत्य से सत्य अच्छा होता है और क्रूरता की अपेक्षा दया अच्छी होती है।

  English meaning -

  Truth is better than untruth, and mercy is better than cruelty.


  sanskrit shlok - 4

  सत्यं तथा व्याहरतां  नानृते रमते मनः।। महाभारत वनपर्व 206/39

  Hindi meaning

  सत्य बोलने वाले लोगों का मन कभी असत्य में नहीं लगता।

  English meaning -

  People who speak the truth never seem to be untrue.


 sanskrit shlok - 5

  सत्ये कृत्वा प्रतिष्ठां तु प्रवर्तन्ते प्रवृत्तयः।। महाभारत वनपर्व 207/74

  Hindi meaning

  सत्य को आधार बनाकर ही सज्जन अपने कार्य करते हैं।

  English meaning -

  On the basis of truth, gentlemen do their work.


  sanskrit shlok - 6

  यद् भूतहितमत्यन्तं तत् सत्यमिति धारणा।। महामारत वनपर्व 209/4

  Hindi meaning

  जिस बात के कहने से प्राणियों का भला होता हो वह बात सत्य मानी जाती है।

  English meaning -

  The thing that is good for the living beings is said to be true.


sanskrit shlok - 7

  सत्यस्य वचनं श्रेयः सत्यं ज्ञानं हितम् भवेत्।। महाभारत शान्तिपर्व 329/13

Hindi meaning 

  सत्य बोलना सदा कल्याणकारी होता है। यथार्थ ज्ञान ही हितकारक होता है।

English meaning -

  Speaking the truth is always beneficial. True knowledge is beneficial.


sanskrit shlok - 8

  यद् भूतहितमत्यन्तं तद्  वै सत्यं परं मतम्।। महामारत वनपर्व 213/31

Hindi meaning 

  जिससे प्राणियों का अत्यधिक हित हो वही उत्तम सत्य होता है।

English meaning -

  The same is best true in which beings benefit immensely.


sanskrit shlok - 9

  सत्यस्य वचनं श्रेयः सत्यं ज्ञानं हितम् भवेत्।। महाभारत शान्तिपर्व 329/13

Hindi meaning

   सत्य बोलना सदा कल्याणकारी होता है। यथार्थ ज्ञान ही हितकारक होता है।

English meaning -

  Speaking the truth is always beneficial. True knowledge is beneficial.


महाभारत में सत्य
की महिमा का वर्णन अनेक संस्कृत श्लोकों में किया गया | जो पदार्थ जैसा हो वैसी ही वाणी और वैसा ही मन का होना, सत्य कहलाता है | 

महाभारत में सत्य, Mahabharat me satya. 
sanskrit shlok, Hindi meaning and English meaning.


sanskrit shlok - 10

  सत्यं सत्येन दृश्यते ।। महाभारत उद्योगपर्व 13/27

Hindi meaning 

  सत्य को सत्य से ही देखा जा सकता है।

English meaning -

  Truth can only be seen from truth


sanskrit shlok - 11

 सत्यमेव सतां व्रतम्।। महाभारत उद्योगपर्व 43/38

Hindi meaning

 सत्य ही सज्जनों का व्रत है।

English meaning -

 Truth is the fast of gentlemen.


sanskrit shlok - 12

  सत्यस्य वचनं साधु न स्याद् विद्यते परम्।

  तत्त्वेनैव सुदुर्ज्ञेयं पश्य सत्यमनुष्ठितम्।। महाभारत कर्णपर्व 69/31

Hindi meaning

  सच बोलना बहुत अच्छा है। सत्य से बढ़कर और कुछ नहीं है।

  किन्तु यह समझ लेना चाहिए कि सज्जनों द्वारा आचरण में लाये गये 

  सत्य का वास्तविक स्वरूप जान लेना बहुत कठिन है।

English meaning -

  It is very good to tell the truth. There is nothing more than the truth But it should be   understood that the gentlemen were brought into conduct It is very difficult to know the   true nature of truth.


sanskrit shlok - 13

  न हि सत्यादृते किंचित् राज्ञां वै सिद्धिकारकम्।। महाभारत शान्तिपर्व 56/17

Hindi meaning

  सत्य के अतिरिक्त कोई और वस्तु राजाओं के लिए सफलता देने वाली नहीं है।

English meaning -

  Apart from truth, nothing is going to give success to kings.


sanskrit shlok - 14

  सत्यं धर्मस्तपो योगः सत्यं ब्रह्म सनातनम्। 

  सत्यं यज्ञः परः प्रोक्तः सर्व सत्ये प्रतिष्ठितम्।। महाभारत शान्तिपर्व 162/5 

Hindi meaning

  सत्य ही धर्म, तप और योग है। सत्य ही सनातन ब्रह्म है। 

  सत्य को अत्यन्त श्रेष्ठ यज्ञ कहा गया है। सब कुछ सत्य पर ही टिका हुआ है।

English meaning -

  Truth is religion, tenacity and yoga. Truth is the eternal brahm Truth is said to be the very best   sacrifice. Everything rests on the truth.


sanskrit shlok - 15

  नास्ति सत्यात् परो धर्मो नानृतात् पातकं परम् |

   स्थितिर्हि सत्यं धर्मस्य  तस्मात् सत्यं न लोपयेत्।। महाभारत शान्तिपर्व 162/24 

Hindi meaning

 सत्य से बढ़कर कोई धर्म नहीं है। असत्य से बड़ा कोई पाप नहीं है।

 धर्म , सत्य के सहारे ही रहता है इसलिए सत्य का लोप नहीं करना चाहिए।

English meaning -

 There is no religion more than the truth. There is no greater sin than untruth. Religion rests on truth, so  truth should not be omitted.


sanskrit shlok - 16

 तुलामारोपितो धर्मः सत्यं  चैवेति नः श्रुतम्। 

समकक्षां  तुलयतो यतः सत्यं ततोsधिकम्।। महाभारत शान्तिपर्व 199/69

Hindi meaning

जब धर्म और सत्य को तराजू के पलड़ो पर रखा गया तब सत्य का पलड़ा ही भारी निकला।

English meaning -

When religion and truth were put on the scales, then truth was heavy.


sanskrit shlok - 17

न मृत्युसेनामायान्तीं जातु कश्चित् प्रबाधते। 

ऋते सत्यमसत् त्याज्यं सत्ये ह्यमृतमाश्रितम्।। महाभारत शान्तिपर्व 175/28

Hindi meaning

सत्य के बिना कोई भी मनुष्य  आती हुई मृत्यु की सेना को नहीं रोक सकता।

अतः असत्य को छोड़ देना चाहिए। अमरत्व सत्य से ही मिलता है।

English meaning -

Without truth, no human can stop the of death. Therefore, untruth should be discarded. Immortality is found only by truth.


sanskrit shlok - 18

अमृतं चैव मृत्युश्च द्वयं देहे प्रतिष्ठितम्।

मत्युमापद्यते मोहात् सत्येनापद्यतेsमृतम्।। महाभारत शान्तिपर्व 175/30

Hindi meaning 

हमारे शरीर में मृत्यु और अमरत्व दोनों विद्यमान हैं। 

मनुष्य मोह के कारण मृत्यु पाता है और सत्य से अमरत्व।

English meaning -

Both death and immortality exist in our body.

Man luts death due to attachment and Immortality from truth.


sanskrit shlok - 19

सत्यं ब्रह्म तपः सत्यं सत्यं विसृजते प्रजाः।

सत्येन धार्यते लोकः स्वर्गं सत्येन गच्छति।। महाभारत शान्तिपर्व 190/1

Hindi meaning 

सत्य ही ब्रह्म है । सत्य ही तपस्या है।  सत्य ही प्रजा को उत्पन्न करता है।

सत्य के आधार पर ही संसार टिका हुआ है। सत्य के आचरण से ही मनुष्य स्वर्ग में जाता है।

English meaning -

Truth is Brahman. Truth is austerity. Truth only produces subjects.

The world rests on the basis of truth. Man goes to heaven only by the conduct of truth.


sanskrit shlok - 20

सत्यमेकाक्षरं ब्रह्म सत्यमेकाक्षरं तपः।

सत्यमेकाक्षरो यज्ञः सत्यमेकाक्षरं श्रुतम्।। महाभारत शान्तिपर्व 119/64

Hindi meaning 

सत्य की एकमात्र अविनाशी ब्रह्म है। सत्य ही एकमात्र तपस्या है।

सत्य ही एकमात्र नष्ट नहीं होने वाला यज्ञ और नाशरहित वेद है।

महाभारत में सत्य, Mahabharat me satya. 
sanskrit shlok, Hindi meaning and English meaning.


sanskrit shlok - 21

न सत्यात् विद्यते परम् ।। महाभारत शान्तिपर्व 329/12

Hindi meaning 

सत्य से बढ़कर और कोई वस्तु श्रेष्ठ नहीं है।

English meaning -

Nothing is better than truth.


sanskrit shlok - 22

सत्यं वेदास्तथाङ्गानि सत्यं विद्यास्तथा विधिः।

व्रतचर्या तथा सत्यमोङ्कारः सत्येमेव च।। महाभारत शान्तिपर्व 199/66

Hindi meaning

सत्य ही वेद और वेदाङ्ग हैं। सत्य ही विद्या और विधि अनुष्ठान हैं।

सत्य से ही व्रतों का पालन किया जाता है । ओंकार भी सत्य है।

English meaning -

Truth is Veda and Vedanga. Truth is knowlege and learning are rituals.

Fasting is followed by truth. Onkar is also true.


sanskrit shlok - 23

प्राणिनां जननं सत्यं सत्यं संततिरेव च।

सत्येन वायुरभ्येति सत्येन तपते रविः।। महाभारत शान्तिपर्व 199/67

Hindi meaning

सत्य प्राणियों के पिता है । सत्य ही सन्तान है। 

सत्य से ही वायु चलती है और सत्य से ही सूर्य गर्मी है।

English meaning -

Truth is the father of beings. Truth is child.

The wind blows from truth and the sun heat from truth.


sanskrit shlok - 24

 सत्येन चाग्निर्दहति स्वर्गः सत्ये प्रतिष्ठितः।

सत्यं यज्ञस्तपो वेदाः स्तोभा मन्त्राः सरस्वती।। महाभारत शान्तिपर्व 199/68

Hindi meaning

सत्य से ही अग्नि जलती है । स्वर्ग भी सत्य पर टिका है ।

 यज्ञ,तप,वेद,स्तोभ, मन्त्र और सरस्वती ये सब सत्य के स्वरूप ही हैं।

English meaning -

The fire only burns with truth. Heaven also rests on truth.

 Yag, Tap, Veda, Stobh, Mantra and Saraswati are all forms of truth.


sanskrit shlok - 25

सत्यस्य वचनं साधु न सत्याद् विद्यते परम्।

सत्येन विधृतं सर्वं सर्वं सत्ये प्रतिष्ठितम्।। महाभारत शान्तिपर्व 259/10

Hindi meaning

सत्य बोलना अच्छा काम है। सत्य से बढ़कर श्रेष्ठ कार्य कोई नहीं है।

सत्य ने ही सबको सुरक्षित रखा है । सत्य में ही सब कुछ प्रतिष्ठित है।

English meaning -

It is good to speak the truth. There is no better work than truth.

Truth has kept everyone safe. Everything is distinguished in truth.


sanskrit shlok - 26

सत्येन शीलेन सुखं नरेन्द्र।। महाभारत शान्तिपर्व 291/23

Hindi meaning

 राजन्! सत्यभाषण से और सच्चरित्र से ही जीवन में सुख मिलता है।

English meaning -

Rajan! Happiness is found in life through Satyabhakshan and Satcharitra.


sanskrit shlok - 27

सत्यस्य वचनं श्रेयः सत्यज्ञानं तु दुष्करम्।

यद् भूतहितमत्यन्तमेतत् सत्यं ब्रवीम्यहम्।। महाभारत शान्तिपर्व 289/20

Hindi meaning

सत्य बोलना कल्याणकारी है, किन्तु सत्य को वास्तविक रूप से जानना कठिन है।

 मैं उसी को सत्य कहता हूँ जिससे प्राणियों का अत्यधिक भला होता हो।

English meaning -

Speaking the truth is beneficial, but it is difficult to know the truth realistically.

 I call him the truth, which is good for the creatures.


sanskrit shlok - 28

न पावनतमं किंचित् सत्यादध्यगमं क्वचित्।। महाभारत शान्तिपर्व  299/30 

Hindi meaning

मैने सत्य से बढ़कर और कोई परम पवित्र वस्तु कहीं भी पाई है।


sanskrit shlok - 29

सत्यं स्वर्गस्य सोपानं पारवारस्य नौरिव।। महाभारत शान्तिपर्व 299/31

Hindi meaning

जैसे जहाज से समुद्र पार किया जाता है। वैसे ही सत्य स्वर्ग जाने की सीढ़ी है।


sanskrit shlok - 30

सत्येन देवाः प्रीयन्ते पितरो ब्राह्मणास्तथा।

सत्यमाहुः परो धर्मस्तमात् सत्यं न लङ्घयेत्।। महाभारत अनुशासनपर्व 75/31

Hindi meaning

सत्य आचरण से देवता, पितर और ब्राह्मण प्रसन्न होते हैं।

सत्य ही श्रेष्ठ धर्म है अतः सत्य को नहीं छोडना चाहिए।

English meaning -

God, Pitar and Brahmin are pleased with true conduct.

Truth is the best religion, so truth should not be left out.


sanskrit shlok - 31

मुनयः सत्यनिरता मुनयः सत्यविक्रमाः।

मुनयः सत्यशपथास्तस्मात् सत्यं विशिष्यते।। महाभारत अनुशासनपर्व 75/32

Hindi meaning

ऋषि-मुनि सत्य परायण होते हैं। मुनिजन सदा सत्य बोलते हैं।

वे सच्ची प्रतिज्ञा करते हैं, अतः सत्य सर्वश्रेष्ठ है।

English meaning -

Sage-sages are true beings. Munizans always speak the truth.

They make true vows, so truth is the best.


sanskrit shlok - 32

सत्यं वदत मासत्यं सत्यं धर्मः सनातनः।

हरिश्चन्द्रश्चरति वै दिवि सत्येन चन्द्रवत्।। महाभारत अनुशासनपर्व 115/62

Hindi meaning

 सत्य बोलो, असत्य मत बोलो, सत्य ही सनातन धर्म है।

राजा हरिश्चन्द्र सत्य के प्रभाव से ही चन्द्रमा की तरह आकाश में विचरते हैं।

English meaning -

Speak the truth, do not speak untruth, truth is eternal religion.

King Harishchandra shines in the sky like a moon due to the influence of truth.

महाभारत में सत्य, संस्कृत श्लोक हिन्दी अर्थ सहित, Mahabharat me satya, Sanskrit Shlok with Hindi meaning and English meaning

Mahabharat me satya, sanskrit shlok, Hindi meaning and English meaning.
Mahabharat me satya, sanskrit shlok,

Post a Comment (0)
Previous Post Next Post